Stalkerware op je smartphone? Zo herken je het en dit kun je ertegen doen (2023)

1. Wat is stalkerware?

Stalkerware is een vorm van malware waarmee iemand een smartphone bespioneert. Dit gebeurt zondertoestemming van de eigenaar van de smartphone. In het gros van de gevallen wordt stalkerware gebruikt om de (ex-)partner in de gaten te houden. Soms speelt het vermoeden van overspel een rol, soms wil de aanstichter het slachtoffercontroleren, intimideren, stalken of fysiek mishandelen.

Deskundigen stellen dat stalkerware vaakdoor mannen wordt geïnstalleerd bij vrouwelijke slachtoffers.Maar het komt ook voor dat vrouwen hun mannelijke partner in de gaten houden, of bijhomoseksuele koppels.

2. Is stalkerware illegaal?

Het gebruik van stalkerware om iemand stelselmatig in de gaten te houden is illegaal, zeggen verschillende advocaten. Het is vergelijkbaar met hacken, dat ook illegaal is, en ookhet doel – iemand stalken en bespioneren – is onrechtmatig.Vaak wordt het gebruik van stalkerware meegenomen als onderdeel van een grotere rechtszaak tegen een verdachte, bijvoorbeeld als die wordt verdacht van stalking of huiselijk geweld.

3. Hoe komt stalkerwareop je telefoon?

Stalkerware komt meestal op je telefoon terecht doordat je (ex-)parner fysiek toegang heeft tot je toestel en daarop de malware installeert. Dat kan heel snel door alleen een app te installeren, maar soms duurt het wat langer en is het noodzakelijk de telefoon aan een computer te koppelen.

Stalkerware kan ook op afstand worden geïnstalleerd, bijvoorbeeld doordat het slachtoffer een berichtje krijgt met daarin de vraag of hij of zij een app wil installeren. Vaak komt dit bericht van iemand die het slachtoffer vertrouwt, zoals de partner. De app zou bijvoorbeeld de telefoon sneller maken of het geheugen opschonen.

Bij iPhones kan stalkerware ook toeslaan via de iCloud. In dat geval moet de (ex-)parner het wachtwoord van de iCloud van het slachtoffer weten, en eventueel de inlogcode die op de iPhone verschijnt.

4. Hoe herken je stalkerware?

De grote vraag blijft: hoe herken je stalkerware? Dat blijft lastig, zegt Paula van den Boom van SafetyNed, een organisatie die slachtoffers van digitaal huiselijk geweld helpt: "In het algemeen geldt dat je mogelijk wordt bespioneerd als iemand meer van jou weet dan je met hem of haar deelt."

Dan is er nog een hele lijst indicaties dat je mogelijk bent geïnfecteerd met stalkerware, samengesteld door de internationale coalitie Stop Stalkerware.

1. Je smartphone is voor een tijdje verdwenen en verschijnt weer. Dan heeft de misbruiker er mogelijk stalkerware op gezet. Dit proces moet soms worden herhaald.
2. Je merkt veranderingen in de instellingen of nieuwe, vreemde apps.Dit is vaak nodig om de stalkerware te installeren.
3. De virusscanner Play Protect van je Android-toestel is uitgeschakeld. Dat wordt gedaan zodat de stalkerware niet wordt opgemerkt.
4. De accu van je telefoon raakt plotseling heel snel op. Stalkerware verbruikt veel energie.
5. Een vreemde app tussen je processen op Android. Vaak gebruikt stalkerware een ietwat generieke, maar vreemde naam, zoals 'System Update Service'. Zoek op de naam om te kijken of je er iets over kunt vinden.
6. Als je de app Cydia op je iPhone tegenkomt. Deze appbetekent dat je iPhone is gekraakt.
7. Een app heeft allerlei permissies die hij niet hoeft te hebben. Stalkerware heeft vaak veel permissies nodig, zoals toegang tot de locatie en camera. Kijk welke apps daar allemaal toegang toehebben.

5. Ik denk dat ik word bespioneerd.Is het altijd stalkerware?

Nee, het kan ook gebeurendat je (ex-)partner je in de gaten houdt via toegang tot bijvoorbeeld je e-mail, de cloud of WhatsApp. Je kunt dit zien door te kijken naar alle actieve sessies. Zie je daar een sessie of apparaat dat je niet herkent? Gooi dat dan eruit, verander je wachtwoord en schakel tweestapsverificatie in.

• Bekijk de actieve sessies voor Google
• Bekijk de actieve sessies voor Apple
• Bekijk de actieve sessies voor Microsoft
• Bekijk de actieve sessies voor Facebook
• Bekijk de actieve sessies voor Instagram
• Bekijk de actieve sessies voor WhatsApp Web

✕

6. Wat zijn de risico's van het verwijderen van stalkerware?

Degene die het heeft geïnstalleerd, kan het zien als je stalkerwarehebt verwijderd. Houd hier rekening mee waarschuwt Paula van den Boom (SafetyNed). Het standaardadvies om je wachtwoorden te veranderen en de telefoon te resetten, kan juistleiden tot een gevaarlijke situatie - met name als de (ex-)partner controlerend, intimiderend, bedreigend of gewelddadig is.

"Daarom luidt ons advies: vind een veilig kanaal, bijvoorbeeld een goedkope telefoon waarmee je alleen kunt bellen en sms'en, en neem een vriend in vertrouwen. En zoek daarna professionele hulp, bijvoorbeeld via ons, om de risico's van je situatie in kaart te brengen."

Het is ook mogelijk om je telefoon tijdelijk uit te schakelen als je iemand in vertrouwen neemt. Op dat moment werkt de stalkerware niet, maar ziet de misbruiker ook dat de telefoon uit staat. Hiervoor kun je het excuus gebruiken dat de accu van je telefoon leeg was.

7. Hoe verwijder je stalkerware?

Voor Android-smartphones kun je een (gratis) virusscanner downloaden en je telefoon scannen. Onder andere die van Kaspersky, McAfee, Malwarebytes en ESET zijn aan te raden. In veel gevallen wordt de stalkerware herkend en verwijderd.

Soms is een Android-telefoon gekraakt voordat er stalkerware op is geïnstalleerd. In dat geval kan het terugzetten naar de fabrieksinstellingen helpen om de stalkerware te verwijderen. Maar dat is niet altijd zo: sommige varianten zijn zo hardnekkig dat ze zelfs dan niet van het toestel worden verwijderd. Een andere telefoon aanschaffen is dan de enige optie.

De melding van Kaspersky als er stalkerware wordt ontdekt.

Voor iPhones met iOS 11.4.1 en hoger is het voldoende om de telefoon te herstarten. De misbruiker moet dan opnieuw handelingen op de telefoon uitvoeren om deze met stalkerware te besmetten.

Ook kun je het wachtwoord van je iCloud wijzigen en kijken welke apparaten allemaal toegang hebben tot jouw cloud. Zie je onbekende apparaten? Gooi ze er dan uit.

Na het verwijderen van de stalkerware is het belangrijk dat je dewachtwoorden voor je online accounts verandert, de pincode van je telefoon wijzigt en bij je belangrijke accounts –e-mail en social media – tweestapsverificatie instelt.

8. Hoe kun je je tegen stalkerware wapenen?

Er zijn een aantalmaatregelen die je kunt nemen om ervoor te zorgen dat het lastiger is om stalkerware op je telefoon te installeren.

1. Gebruik een sterke pincode voor je smartphoneen vermijd de vingerafdrukscanner. Die laatste kan worden misbruikt doortijdens je slaapje telefoon te ontgrendelen. De gezichtsscanner heeft vaak de optie dat je ogen open moeten zijn voordat de telefoon wordt ontgrendeld.
2. Let goed op als je partner je telefoon in zijn of haar handen heeft.Vaak duurt het installeren van stalkerware een aantal minuten tot soms wel een klein uur.
3. Denk goed na of en welke wachtwoorden je met je partner deelt.Het delen van wachtwoorden is vaak dé manier waarmee iemand binnen de relationele sfeer wordt gehackt.
4. Check de apps die op je toestel zijn geïnstalleerd en herstartje telefoon regelmatig. Let vooral op apps die toegang hebben tot je locatie en foto's.

Wil je meer weten over hoe je jezelf online beschermt?

Op Laat Je Niet Hack Maken vind je allerlei tips om jezelf te beschermen tegen hackers. De gratis online handleiding legt uit hoe je een goed wachtwoord maakt, hoe je een dubbele beveiliging voor je online accounts instelt en hoe je je computer en smartphone beveiligt.

De handleiding is geschreven door Daniël Verlaan, techjournalist van RTL Nieuws, in samenwerking met zes professionele hackers.